De kerk van Eenrum gezien vanaf het noordoosten. Foto: ©Jur Kuipers.

 

Het verleden in het kort
In Eenrum komt er, evenals dat bij andere plaatsen het geval is geweest, na de gezegende arbeid van Liudger een houten kerkje tot stand. De eerste stenen kerk verrijst ca. 1100. Die stenen moeten helemaal uit het Eifelgebied komen, want het is tufsteen, vulkanisch gesteente. Omstreeks 1250 wil men een grotere kerk. Gelukkig zijn er nu de monniken van Aduard die het materiaal voor de kloostermoppen voor het opscheppen hebben. Aan de oostkant van het tufstenen kerkje worden drie traveeën (travee is een kerkdeel met gewelf) opgebouwd, met aan de westkant een tijdelijke afsluiting. Vervolgens is de tufstenen kerk afgebroken. Met afgebikt tufsteen en nieuwe baksteen komt het westelijk deel (eveneens drie traveeën) tot stand. Er komt dan tevens een lage vrijstaande toren aan de noordkant. Tot 1594 is de kerk gewijd geweest aan Fabianus[1] en Sebastianus[2].

 

De kerk met de toren gezien vanaf het zuidoosten. Foto: ©Jur Kuipers.

In de zeventiende eeuw verrijst er een nieuwe 50 m. hoge toren. De stenen ervoor komen “van het Tigelwerck van die Braecke”, bij Winsum vandaan.

In de loop der eeuwen is de kerk zeer vermogend geworden door grondbezit. Met name in de negentiende eeuw gaan de kerkvoogden met het bezit om of ze bankiers zijn; er worden regelmatig leningen verstrekt; landbouwers uit de regio lenen soms tot aankoop van complete boerderijen! Het gaat ook een keer flink mis – oktober 1917 – als alle aandelen in een Siberische spoorlijn op slag waardeloos worden door de Russische revolutie.

 

De kerk gezien vanuit het zuidoosten. Foto: ©Jur Kuipers.

Het is verbazingwekkend wat de kerk allemaal in eigen dorp heeft bekostigd: onderwijs, schoolgebouwen, gasthuis, werkhuis, drinkwatervoorziening (drie dorpspompen, ze zijn er nóg), wegenaanleg, straatverlichting (petroleumlampen die de kerktimmerman aansteekt), 3/5 deel van een nieuwe brug, walbeschoeiing, brandspuit plus huisje, het eerste “Telephoonhuisje” … De kerk heeft sinds 1832 een eigen werkplaats voor de kerktimmerman.
In 1865 wordt het kerkgebouw, na zes eeuwen uitwendig amper veranderd, ingrijpend gemoderniseerd: er komen grotere ramen en de muren worden bepleisterd. Nog geen negentig jaar later wordt tijdens de grote restauratie van 1951-1957 alles weer teruggebracht naar weleer![3]

 

Koperen wapenschild afkomstig van de grafzerk van magister Hermanus Jarghes uit 1506 in de kerk van Eenrum. Foto: ©Jur Kuipers.

Uitgebreide beschrijving
De kerk van Eenrum is een laatromaanse kerk met romanogotische ramen. Het kerkgebouw en het kerkhof zijn sinds 2008 eigendom van de Stichting (Oude) Groninger Kerken.

 

Nis in de kerk van Eenrum. Vermoedelijk een piscina. De afvoergoot ontbreekt tegenwoordig. De ijzeren staaf is origineel. Foto: ©Jur Kuipers.

Bouwgeschiedenis
De huidige laat-romaanse kerk komt tot stand in de 13e eeuw, in twee aaneensluitende fasen.[4] De binnenmuren van de drie westelijke traveeën zijn opgemetseld met tufstenen van het vorige kerkgebouw. De kerk is gewijd aan Sebastianus en Fabianus, namen die op de grote luidklok terug te zien zijn.[5] In 1652 wordt naar een ontwerp van Adam van Collen de 50 meter hoge toren voltooid, ter vervanging van een lage vrijstaande 13de-eeuwse toren aan de noordkant.[6] Het gehele kerkinterieur is in 1811-1814 vernieuwd, met houtsnijwerk in Lodewijk XVI-stijl van de Groningse architect Mattheus Walles en zijn zoon Anthonie Walles.[7] In 1865 is er een grote renovatie geweest waarbij de ramen zijn vergroot en de buitenmuren gestuukt. Van 1951-1957 is de toren en daarna de kerk gerestaureerd naar de toestand van vóór 1865.[8] De kleurstelling van diverse delen van de toren zijn niet weer aangebracht.[9] De grote klok (f1) is uit 1390, de kleine klok (cis3) van J. Borchhardt uit 1752.[10][11]

 

De rijkversierde preekstoel met dooptuin. Links op de voorgrond de eeuwenoude doopvont. Foto: ©Jur Kuipers.

Preekstoel
De kansel staat tegen de zuidwand. De panelen van de kansel tonen prachtige afbeeldingen van de geboorte van Christus, de vlucht naar Egypte, de graflegging, de opstanding en de Hemelvaart. De opdracht tot het plaatsen ervan is gegeven door Goosen Geurt Albeda van Dijksterhuis.

 

Versiering op de dooptuin. Foto: Jur Kuipers.

 

Houtsnijwerk op de preekstoel. voorstellende: Jozef, Maria, Jezus en de ezel. Foto: ©Jur Kuipers.

 

Herenbank
De vrij grote herenbank heeft vijf vakken en een gesneden rugstuk.
Wapen: Alberda. Schildhouders: twee omziende leeuwen. N.B. Vervaardigd 1811-1814 voor jhr. mr. Goossen Geurt Alberda van Dijksterhuis, op Dijksterhuis te Pieterburen. Zie: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 59. Afgebeeld aldaar, blz. 12, 61. GDW, blz. 231, nr. [1048].

 

De herenbank. Foto: ©Jur Kuipers.

 

Houtsnijwerk op de kopstuk van de herenbank, voorstellende het wapen van Alberda. Foto: ©Jur Kuipers.

 

Prachtig houtsnijwerk op de herenbank van Alberda. Foto: Jur Kuipers.

Klok
De grote luidklok van Eenrum uit 1390 is een van de oudste van de provincie. Op de klok staat de tekst

FUSA EST H. CAMPANA IN ONORE FABEANI ET SEBASTIANI MARTIRAM SC. ANNO DNI MCCCXC SUB DNO. WOULZBO. K.B.E.

wat zoveel betekent als dat deze tijdens het bewind van pastoor Woulzbo (naam is onzeker) in 1390 gegoten is ter ere van de heilige martelaren Fabianus en Sebastianus. De betekenis van de letters KBE is onbekend. De grote M op de klok staat voor 'monument'. Dit is geweest om de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog ervan te weerhouden deze af te voeren en om te smelten. De klok wordt in 1942 alsnog uit de toren verwijderd. Bij het vervoer over het IJsselmeer valt de klok 'per ongeluk' van de aak die hem vervoert en blijft de rest van de oorlog op de bodem liggen. Na de oorlog wordt de klok opgevist uit het meer en op 29 november 1945 alweer teruggehangen in de toren.[12]

 

Interieur gezien naar het oosten vanaf de orgelgallerij. Foto: ©Jur Kuipers.

 

Avondmaalsschotel
ANNO 1634 IS DESE SCHOETTEL TER EEREN GODES ENDE DIENST VAN DIE CHRISTLYCKE GEMEENTE TOT EENDRUM GEMAECKET ALS JOHANNES VAN NYEVEEN PASTOR, HUGO VAN NYEVEEN BORGEMESTER ENDE IN DER TYDT MEDE HOOFTMAN VAN STADT GROENINGEN ENDE OMMELANDEN, ENDE JACOP FOCKENS OP HUNDENGHE KERCKVOOGDEN ENDE MEDE COLLATOREN ALDAER WAEREN.
N.B. Zilver. Afgebeeld: HLZ, nr. 39. Sedert 1905 collecteschaal, vermeerderd met deksel. GDW, blz. 231, nr. [1049].

 

Avondmaalsbeker
ANNO 1634 IS DESE BEKER DER DANCKSEGINGE MET HET DECKSEL TER EEREN GODES ENDE DIENST VAN DIE CHRISTLYCKE GEMEENTE TOT EENDRUM GEMAECKET ALS JOHANNES VAN NYEVEEN PASTOR, HUGO VAN NYEVEEN BORGEMEISTER ENDE IN DER TYDT MEDE HOOFTMAN VAN STADT GRONNINGEN ENDE OMMELANDEN, ENDE JACOB FOCKENS OP HUNDENGHE KERCKVOOGDEN ENDE MEDE COLLATOREN ALDAER WAREN.
N.B. Afgebeeld: J. W. Frederiks. Dutch silver. III. The Hague 1960. III. nr. 362. Ook: HLZ, nr. 39. GDW, blz. 231, nr. [1050].

 

De lavastenen doopvont met Romaanse bogen. Foto: ©Jur Kuipers.

Doopvonten
De lavastenen doopvont met Romaanse bogen stamt (naar analogie van die van Seligenthal) mogelijk nog uit de 11e eeuw[13][14][15] en is hiermee de oudste vont van Noord-Nederland en Ostfriesland[16][17] en nog voor de bouw van de kerk tot stand gekomen. Volgens Peters zou de cilindervorm van de vont zijn gemodelleerd naar houten vaten die men daarvoor mogelijk zou hebben gebruikt. De vont heeft een hoogte van 86 cm en kan worden gebruikt om een kind volledig in onder te dompelen. Ook een volwassene kan er gehurkt in zitten. De vont is rond 1840 uit de kerk verwijderd naar een plek onder de toren en is vervolgens door een plaatselijke kerktimmerman aan noordzijde van de kerk gebruikt als kalkbak. Kort na de oprichting van het ‘Museum van Oudheden voor de Provincie Groningen’ is de 'merkwaardige' vont in 1891 daaraan uitgeleend. Bij de restauratie van de kerk in 1957 vraagt de kerkvoogdij de vont terug, hetgeen met tegenzin van het museum wordt ingewilligd.[18] In 1965 komt men er (na onderzoek) echter achter dat niet de vont van Eenrum, maar die van Toornwerd in de kerk is gezet. Daarop wordt in 1966 alsnog de juiste doopvont uit Eenrum naar de kerk gebracht.[19]

 

Houten doopvont uit een onbekend jaar. Foto: ©Jur Kuipers.

In de kerk staat ook een houten doopvont waarvan onbekend is uit welke periode deze stamt. Deze is gezien de bolpoten mogelijk nog van voor de wijziging van het kerkinterieur van 1814. Op de vont staan een aantal christelijke symbolen zoals een brandend hart met een oog met een anker en een kruis en twee handen die elkaar vasthouden en daarmee het leven na de dood symboliseren.

 

Het Lohmanorgel met housnijwerk van Walles. Foto: ©Jur Kuipers.

Orgel
Het orgel (HW.13-, RW. 8-, Ped. 7 reg., Man. C-f3, Ped. C-d1), wordt in 1817 voltooid door Nicolaus Anthonie Lohman, met ook hier houtsnijwerk van Walles. In 1865 vervangt Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman de vier spaanbalgen door een magazijnbalg.[11] In 1874 werkt de fa. P. van Oeckelen ingrijpend aan het orgel, met o.m. vernieuwing van de magazijnbalg, klaviatuur en de vijf tongwerken.[20] Het pedaal wordt dan uitgebreid met drie stemmen. In 1964 is het orgel gerestaureerd naar de toestand van 1817 door Gebr. van Vulpen, waarbij onder meer de klaviatuur en de magazijnbalg uit 1874 zijn gehandhaafd.[11] Vanaf 1980 zijn diverse correcties uitgevoerd op het werk van 1964.[21]

 

De rijkversierde dooptuin. Foto: Jur Kuipers.

Gebruik
De kerk is in bezit van de Stichting oude Groninger Kerken, maar wordt beheerd door de Protestantse gemeente Winsum-Halfambt. Sinds 2016 wordt de kerk mede open en daardoor levend gehouden middels het project Kerk in het Dorp, gebaseerd op drie pijlers: cultuur, zingeving en religie. Kerk in het Dorp is een initiatief om de middeleeuwse Groninger kerk in de dorpen Eenrum, Den Andel en Westernieland open en daardoor levend te houden. Kerk in het Dorp zoekt nieuwe wegen op oude gronden en verbindt daarbij spiritualiteit, natuur, muziek, kunst en cultuur. Door middel van lezingen, muziek, exposities, pelgrimages, maaltijden, of zomaar een stil half uur worden de kerken in de dorpen plekken waar velen zich thuis voelen. Kerk in het Dorp is ook: omzien naar elkaar, aandacht en ruimte voor zingeving en spiritualiteit. Kerk in het Dorp is van en voor het dorp. Kerk in het Dorp is een project, geïnitieerd en gefinancierd door de Protestantse gemeente Winsum-Halfambt[22]. Zo is er in Eenrum op vrijdag 7 juni 2024 van 10.00 tot 12.00 uur een bijeenkomst gehouden in het gebouwtje naast de kerk met Tinus Gerrits die met de aanwezigen in gesprek is gegaan over Augustinus, naar aanleiding van zijn boekje ‘Augustinus, onderzoeker van de ziel en van de wereld om hem heen (2020).’ Op 21 juni van dat jaar is er een Midzomerconcert in de kerk. Dit vindt elk jaar plaats rond de langste dag van het jaar, met korte en heel diverse optredens en een hapje en een drankje.

De kerktoren is eigendom van de Gemeente Het Hogeland. Kerk en toren maken onderdeel uit van het beschermde dorpsgezicht van Eenrum. De kerk ligt aan het Pieterpad[23].

 

Interieur gezien naar het oosten. Foto: ©Jur Kuipers.

Rijksmonument
De kerk van Eenrum is een Rijksmonument (nr. 14548) en wordt door de dienst als volgt omschreven:
Bouwjaar: eind 13e eeuw 1953-'57 (rest.) 1300 eind 13e eeuw 1953-'57 (rest.) Herv. Kerk. op ruim omheind kerkhof. Eenbeukig zes traveeën diep kerkgebouw door koepelgewelven overkluisd. In de kerk preekstoel met een trap, klankbord en kapstokbord; bijpassend doophek en avondmaalstafel, alles begin 19e-eeuws. Vijf vakken brede herenbank met gesneden rugstuk. Koorafscheiding met snijwerk. Orgelkas met balustrade. Orgel uit 1817, door N.A. Lohman gemaakt met twee klavieren en vrij Pedaal. Natuurstenen doopvont, 13e-eeuws. Gebedenbord in 't Hebreeuws. Twee smeedijzeren standaards, 16 zerken, koperen inlegstuk in hartvorm (1506); in het torenportaal, voorts een 16e-eeuwse, vier 17e-eeuwse en vijf 18e-eeuwse. Op het kerkhof gietijzeren pomp. Klokkenstoel met klok van anonieme gieter uit 1390, diam. 126,7 cm. In de spits een klokje van Simon Laudy uit 1990. Dit is een replica van de gescheurde klok van Johannes Borchhardt uit 1752, diameter: 43 cm. die nu in het voorportaal hangt. Mechanisch torenuurwerk, Van Bergen, Heiligerlee, 1905[24].

Grafzerken
[300] ANNO DOMINI V'6, SECUNDA DIE SEPTEMBRIS, OBIIT VENERABILIS DOMINUS HARMANUS IARGHES, ARTIUM MAGISTER ET DECRETORUM BACCALARIUS HUIUS ECCLESIAE IN ENRUM CURATUS, CUIUS ANIMA REQESCAT IN PACE AMEN.
Wapen: Jarges.
N.B. Koper. Afgebeeld: GDW, plaat IV. R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 20. GDW, blz. 102, nr. [300][25].

[301] ANNO 1593, DEN 4 APRILLI IN DEN BREKE VAN DEN DACH, IS S. CORNELIS BOLIS VAN ERAKUM IN DEN HEREN GERESTT.
Wapens: Rechts: Gedeeld: 1 een halve adelaar; II drie klaverbladen. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II huismerk nr. 33. N.B. Cornelis Boeles op Fratuma, Herathema of Eratema. Zie: OGS, blz. 181, 185. GDW, blz. 102, nr. [301].

 

[1051]

AN' DOMINI 1637, DEN 4 FEBRU., IS IN DEN HEERE GERUST DIE VEEL EER EN DEUGENTRYCKE VROUWE ELISABET VAN HOORNEN, HUISVROUWE VAN DEN EERWEERDIGEN WELGEERDEN JOANNES VAN NYEVEEN, PASTOR TOT EENDRUM. Wapens: Rechts: Van Nyeveen. Links: Drie gesnoerde en beslagen hoorns. Helmteken: Van Nyeveen. GDW, blz. 231, nr. [1051].

[1052]

ANNO 1645, DEN 17 NOVEMBER, IS IN DEN HEEREN GERUST DIE VEEL DOCHTSAME VROUWE ETTIEN LOUWENS, HUISFROUWE VAN DEN EERENTFESTE JACOB FOCKENS OP HUNDINGA, VOORWACHTENDE EEN ZALIGE OPEERSTANDINGE IN CHRISTO. Wapens: Rechts: Fockens. Links: Een tot een krans gebogen wijnrank met drie bladeren, drie druiventrossen en drie klauwieren. Helmteken: Fockens. N.B. Gedeeltelijk afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 49, geheel links. GDW, blz. 231, nr. [1052].

[1053]

ANNO 1652, DEN 10 NOVEMBER, IS DE ERENTFESTE JACOB ]FOCKENS, ARFGESETEN OP HUNDINGA TOT EENDRUM, KERCKVOOGT232 IN DER TIT, IN DEN HEREN GERUST, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPEERSTANDINGE IN CHRISTO JESU. Wapens: Rechts: Fockens. Links: Een tot een krans gebogen wijnrank met drie bladeren, drie druiventrossen en drie klauwieren. Helmteken: Fockens. N.B. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 49. GDW, blz. 231, nr. [1053].

[1054]

AN° DOMINI 1653, DEN 21 JULY, IS IN DEN HEEREN GERUSTET DEN EERWAERDIGHE ENDE WELGHELEERDEN JOHANNES VAN NYEVEEN, PASTOR TOT EENDRUM ENDE MENSINGHEWEER IN SYN LEVENT CHEW EEST. Wapen en helmteken: Van Nyeveen. GDW, blz. 232, nr. [1054].

[1055]

A° 1653, DEN 9 AUGUSTI, 1S DE DOECHTSAEME VROUWE ANTIE WIERSMA, DE HUISVROUWE VAN CLAES WILLEMS ENDE DOCHTER VAN GERBRANT WIERSMA, IN DEN HEERE GERUSTET, VERWACHTENDE EEN VROLICKE UPSTANDINGE TEN EWIGEN LEVENDT DOER CHRISTUM. Wapen: Een pelikaan niet opgeheven vlucht, met drie jongen. GDW, blz. 232, nr. [1055].

[1056]

A° 1670, DEN 30 SEPTEM., IS IN DEN HEERE GERUST DEN EERBAREN EVERT WRITSERS, OP DEN OVER TOT EENRUM, ENDE LEIT ALHIER BEGRAVEN, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO. Wapens: Rechts: Drie grote leliën, 2 en 1, om en om geplaatst met drie kleine klaverbladen. 1 en 2. Links: Op een heuvel een boom. Helmteken: een lelie. GDW, blz. 232, nr. [1056].

[1057]

ANNO 1671, DEN 30 SEPTEMBER, IS DEN EERBAREN PIETER HEE[RE]NS SEER CHRISTELICKEN IN DEN HEEREN GERUST, VERWACHTENDIE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO JESU. Wapens: Rechts: Een grote lelie, vergezeld van vier klaverbladen, 2 en 2. Links: Een dwarsbalk, vergezeld van drie klaverbladen. Helmteken: een lelie. GDW, blz. 232, nr. [1057].

[1058]

ANNO 1672, DEN 19 OCTOBER, IS D. EERB. CORNELIS WEERSEMA, KERCKVOOGT IN EENRUM MEDE/ GESTORVEN CHRISTELYCK EN RUST HYR NU IN VREDE. Wapens: Rechts: In een nest een omgewende pelikaan met twee jongen. Links: Op een terras een boom, vergezeld van vier klaverbladen, 2 en 2. Helmteken: in een nest een pelikaan met drie jongen. D'HEEREN COLLENTOREN HEBBEN MET STEEN, GRAF EN SCHRIFT / VOOR DIENST AN KERCK EN TOREN HEM EWICHLYCK BEGEFr / QUAE POSITA OB MERITA NE REMOVEANTUR EX INVIDIA / WAT IS MYN LEVEN WEST? MOEYT, NERTSEER EN ELENDE / DE DOOT BRENGT ONS IN RUST, DIE MAECKT VAN 'T QUAET EEN ENDE. N.B. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 49. GDW, blz. 232, nr. [1058].

[1059]

A° 1677, DEN 11DEN JUNIUS, IS IN DEN HEERE GERUST DE DEUCHSAME TIELLE RINIES, HUISVROUWE VAN EVERT WRITSERS OP DEN OVER, ENDE LELT ALHIER BEGRAVEN, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO. Wapens: Rechts: Drie leliën, 2 en 1, om en om geplaatst met drie klaverbladen, 1 en 2. Links: Op een terras een boom met wortels. Helmteken: een lelie. N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld GSL, blz. 71. HVH.233 GDW, blz. 232, nr. [1059].

[1060]

ANNO 1679, DEN 30 MARTY, IS GESTORVEN D.E. PETER JACOBS ZANT, ADVOCAET VOOR D'HOGE JUSTITIE CAEMER VAN STADT EN LANDE, EN REDGER VAN 'T GROTE GEREETSCHAP MET ANNEXE CASPELEN. Wapen: Op een terras een kerktoren met zadeldak, waarop een grote dakruiter, overhoeks. Helmteken: op een bol een Fortuin, de wind in een zeil vangend. N.B. Hierbij: GDW, nr. 1064. Kerktoren doet denken aan die te 't Zandt. GDW, blz. 233, nr. [1060].

[1061]

ANNO 1681, DEN 25 APRIL, IS DIE DEUCHTSAME ANJE CLASEN, DIE HUISFROUWE VAN PETER HEERENS, SEER CHRISTELICKEN IN DEN HEEREN GERUST, VERWACHTENDIE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO JESU. Wapens: Rechts: Een grote lelie, vergezeld van vier klaverbladen, 2 en 2. Links: Een dwarsbalk, vergezeld van drie klaverbladen. Helmteken: een lelie. GDW, blz. 233, nr. [1061].

[1062]

ANNO 1687, DEN 12 FEBERUARIUS, IS DE DEUCHTSAME ABELTIEN JACOBS,',-HUISVROUWE VAN CORNELIS WEERSEMA OP DE GREI)E, IN DEN HEERE GERUST, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO. Wapens: Rechts: In een nest een pelikaan met twee jongen. Links: Op een terras een boom, vergezeld van vier klaverbladen, 2 en 2. Helmteken: in een nest een pelikaan met jongen, waarvan het aantal onherkenbaar is. ANNO 1671, DEN 13 OCTOBER, IS TRINTIEN WEERSEMA IN DEN HEEREN GERUST. ANNO 1658, DEN 9 AUGUSTI, IS GARBRANT WEERSEMA, SOON VAN CORNELIS WEERSEMA, IN DEN HEERE GEERUST. AL SYN WY RYCK, JONG, SCHOON. BEMINT VAN ELCK EEN / DE DOOT TOEFT DAEROM NIET, MAER HAELT ONS YLICH HEEN. GDW, blz. 233, nr. [1062].

[1063]

ANNO 1692, DEN 11 FEBRUARI, IS D.E. DRIEWES CLAESEN STUIRWOLT OP DEN OVER, MEDE COLLATOOR EN KERCKVOOGHT TOT EENDRUM, IN DEN HEERE GERUST, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO. Wapen: Op een met kruipplanten overwoekerd heuvelachtig terras een omgewend springend hert, komend uit een bos van vier bomen, waarvan één bladerloos. Helmteken: een springend hert, komend uit een bos van drie bomen. Schildhouders: twee omziende leeuwen. HIER LEYT MYN WAERDE MAN IN D'AERDE BY DE WORMEN / HY IS DE SOND ONTGAEN, ICK BLYEF IN 'S WERELTS STORMEN / HY LEYT HIER IN SYN RUST, ICK SWARF IN D' WOESTE BAREN / EN HOEP DAER UYT VERLOST BY HEM TEN HEMEL VAREN. N.B. Helmteken tussen schild en kroon. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 48. GDW, blz. 233, nr. [1063].

[1064]

ANNO 1708, DEN 9 OCTOBER, IS ANNA EBELS, WED. VAN PASTOR DALHOFF, IN DEN HEERE GERUST EN LEGHT ALHYR BEGRAVEN. N.B. Zie: GDW, nr. 1060. Christianus Dalhof, predikant Westernieland. Zie: NGP, blz. 50. GDW, blz. 233, nr. [1064].

[1065]

ANNO 1712, DEN 23 JUNIUS, IS DIE EERSAME HEERE PIETERS OP HUININGAE, SEER CHRISTELYCKEN IN DEN HEERE GERUST EN LEYDT ALHIER BEGRAVEN, VERWACHTENDE MET ALLE WARE GELOVIGE CHRISTENEN EEN VROOLYCKE OPSTANDINGE TEN EEUWIGEN LEVEN ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM ONSEN HEFRE AMEN. Wapens: Rechts: Een grote lelie, vergezeld van vier klaverbladen, 2 en 2. Links: Een dwarsbalk, vergezeld van drie klaverbladen. Helmteken: een lelie. GDW, blz. 233, nr. [1065].

[1066]

Wapens: Rechts: Gedeeld: 1 huismerk nr. 142, vergezeld van de letters M.A.; II drie klaverbladen onder elkaar. Links: Gedeeld: I huismerk nr. 143, vergezeld van de letters G.S.: I huismerk nr. 143, vergezeld van de letters G.S.; II drie klaverbladen onder elkaar. Helmteken: een klaverblad. N.B. Bijbehorend grafschrift vervangen door GDW, nr. 1067. GDW, blz. 234, nr. [1066].

[1067]

ANNO 1712, DEN 11 AUGUSTUS, IS DIE EERSAEME PIETER DERCKS WYRSUM VAN OLDENHUIS IN DEN HEERE GERUST ENDE LEYDT ALHIER BEGRAVEN, VERWACHTENDE EEN SALYGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM. N.B. Zie: GDW, nr. 1066. GDW, blz. 234, nr. [1067].

[1068]

ANNO1714,DEN 3 OCTOBER,IS JACOB JACOBS, SMIT TOT EENDRUM, IN DEN HERE ONTSLAPEN, VERWAGTENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE TEN EEUWIGEN LEVEN ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM. Wapen: Een aambeeld. HIER LUIT HET LIGHAAM NEER EN RUST / DE ZIEL VINT IN GOD ... HAAR LUST / TOT MY EENS JESUS ... WY / TER VREUGT VAN T HEMEL S PARADYS. GDW, blz. 234, nr. [1068].

[1069]

ANNO 1723, DEN 12 AUGUSTI, IS D. DEUGHTSAME HILYE EVERS, HUISVROU VAN DRIEWES CLAESEN STUIRWOLT TOT EENDRUM OP DEN OVER, IN DEN HEERE GERUST, VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO. Wapen: Drie leliën. Helmteken: een lelie. Schildhouders: twee omziende leeuwen. IK HEB ADIU GESEYT DE WERELT MET HAER LUSTEN / MYN ZIEL BEVEEL ICK GODT, HET LICHAEM HIER TE RUSTEN / TOT DAT GODTS HEL BASUYN SLAET MENSCHEN KOMT TEN OORDEEL / OM DAN MET AL SYN VOLCK TE KRIGEN HEYL TOT VOORDEEL. N.B. Helmteken tussen schild en kroon. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 48. GDW, blz. 234, nr. [1069].

[1070]

ANNO 1729, DEN 3 JUNI, IS DE EERBARE KLAES PIETERS, KERCKVOOGHT TOT EENDRUM, SEER CHRISTELYCK IN DEN HEERE ONTSLAPEN, VERWAGHTENDE MET ALLE WAAR GELOOVIGE EEN VROOLYCKE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM ONSEN HEERE. Wapens: Rechts: Een grote lelie, vergezeld van vier klaverbladen, 2 en 2. Links: Een dwarsbalk, vergezeld van drie klaverbladen. Helmteken: een lelie. Bijbeltekst: Joh. 14:13. N.B. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 48, geheel rechts. GDW, blz. 234, nr. [1070].

[1071]

Ouke Harmens, vrouw van Derek Berents Cleveringa, overleden 9 juli 1743. N.B. Niet meer aanwezig. Mededeling. GDW, blz. 234, nr. [1071].

[1072]

1752, DEN 6 MAIUS, IS DE EERBARE GIELIE JANS, DE HUISVROUW VAN LUITIEN ULFERTS WYRSEMA VAN OLDENHUIS, OVERLEDEN EN IS OP DEN 16 DITO ALHYR BEGRAVEN EN IS GEWEEST INT 22 JAAR HARES OUDERDOMS, VERWAGTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUNI CHRISTUM. Medaillon: Drie rozen, 2 en 1, om en om geplaatst met drie klaverbladen, 1 en 2.235 GDW, blz. 234, nr. [1072].

[1073]

HIER ONDER RUST IN HOPE VAN EEN SALIGE VERRYSENIS DE EER EN DEUGTRYKE JUFFROUW ANNA BAKKER MET HAER SOONTIE. ZY WAS IN LEVEN DE GELIEFDE VROUW VAN DS. J. METELERCAMP, PREDIKANT ALHIER, IS GEBOREN TOT BROEK IN WATERLANT, HEEFT GELEEFT 40 JAREN, XI MAENDEN EN 26 DAGEN, IS GESTORVEN DEN 18 AUGUSTUS 1752. Wapens Rechts: Op een terras en voor twee bomen, twee tegenelkaar klimmende herten. Links: Op een terras een naakte man met hoofddoek, staand achter een bakkersoven en daarin een lange stok houdend. STA STIL, O MEDEMENSCH, HIER LEGT DE BLOEM DER VROUWEN / DIE EENRUMS HEYLGESANT ALS EGA MOCHT AENSCHOUWEN 1 DE DEUGT WAS HAERE KROON, MILDADIGHEYT HAER LUST ZY SPOEDE DOOR DE ZEE DES WERELTS OM MET RUST / DE SCHOONE HAVEN VAN DEN HEMEL IN TE STREVEN 1 WEN GODS BASUINE KLINKT, ZAL OOK HAER LICHAEM LEVEN. RAND. IX VS. XXXVI. DESE WAS VOL VAN GOEDE WERCKEN EN AELMOESSEN. N.B. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975.131z. 55. GDW, blz. 235, nr. [1073].

[1074]

D. JOHANNES METELERCAMP, GEBOOREN DEN 10 OCTOBER 1710, BEVESTIGT IN DE GEMEINTE TOT EENRUM DEN 23 OCTOBER 1735, OVERLEDEN DEN 22 JANUARII 1769, RUST IN DEN HEERE BENEFFENS VIER KINDEREN, EEN VERWEKT BY JUFFROUW ANNA BACKER EN NAA HAAR L191-IDS. OVERLYDEN DRIE BY JUFFROUW HENRICA WIERSEMA, VERWAGTENDE DOOR CHRISTUS EEN ZALIGE OPSTANDING. Wapen: Op een terras en voor twee bomen, twee tegenelkaar klimmende herten. EIVR BINNEN IN DIT DUISTER GRAF / RUST HY, DIE ZIG NOOIT RUSTE GAF / MAAR IN DEN DIENST DES HEEREN / ZYN KRAGTEN LIET VERTEEREN / DIE ZYN VOLK YVERIG HEEFT GESTIGT / IN LEER EN LEVEN VOORGELIGT / DEES GULDE MOND ZWYGT NU STIL / WANT HET WAS DUS S HEEREN WIL j VROUW, ZOON, BROEDER EN GEMEENTE/ BETREURT HET KIL KOUD GEBEENTE VAN EEN MAN BY YDEREEN / BEMIND OOK BY GROOT EN KLEEN / MEN VOLG HET VOORBEELT VAN GODS KNEGT / WELK IN Drr GRAF BEGRAVEN LEGT / DIEN GOD NAE DEN STRYD DE KROON SCHENKT TOT EEN GENADENLOON I MOESTUS ILLE FLEBILIS OCCIDIT ,1 N. METELERCAMP, DES OVERLEDEN OUDSTE BROEDER IN 'T 71STE JAAR. N.B. Afgebeeld: R. A. Luitjens-Dijkveld Stol. De kerk en toren te Eenrum. Groningen 1975. Blz. 55. GDW, blz. 235, nr. [1074].

[1075]

1780, DEN 29 JANUARY, IS D.E. FROUKE BEENES OVERLEEDEN IN DEN OUDERDOM VAN 39 JAREN, EN 11 JAREN GELEEFT ALS HUISVROU VAN DE EERSAME ALBERT BALSTERS OP DE PLAATS BEERUM, LEGT ALHYR BEGRAVEN MET HAAR KRAAMKINTIE IN DE OUDERDOM VAN 9 DAGEN, VERWAGTENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM ONSEN HEERE. Wapen: Een met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken hart, aan de linkerzijde vergezeld van drie klaverbladen onder elkaar. HYR RUST IK MET MYN KRAAMKINTIE TEER / ZY HEBBEN ONS BEID GESET HYR NEER / TOTDAT GODT ONS OPWEKKEN ZAL / DOOR ZYN ENGELS B.ASUINGESCHAL. GDW, blz. 235, nr. [1075].

[1076]

ANNO 1785, DEN 2 FEBRUARI, IS DE EERSAME ENGBERT JANS MULDER, IN ZYN LEEVEN KOOPMAN EN MEDE DIAKON TOT EENRUM ZYNDE, OVERLEEDEN IN HET 59STE JAAR ZYNES OUDERDOSIS EN LIGT ALHIER TER PLAATS BEGRAVEN. Bijbeltekst: Openbaring 14:13.236 GDW, blz. 235, nr. [1076].

[1077]

GEDENKSTEEN VAN DEN ACHTBAAREN EDZE JACOBS, IN LEVEN SCHEPPER VAN BAFLO EN RASQUERT, HUISMAN OP ERNSTHEEM EN LAAST IN EENRUM, OVERLEEDEN OP DEN 1srEN MAART 1785 IN HET 61srE JAAR SYNES OUDERDOMS EN LEGT ALHIER BEGRAVEN EN ZAL MEDE OPSTAAN TEN LAASTEN DAGE UIT HET STOF DER AARDEN. Wapen: Gedeeld: 1 huismerk nr. 901, vergezeld van onderen van drie klaverbladen, 1 en 2; II drie knollen met afgesneden loof, 1 en 2. DOOR DEN DOOD VAN HIER GENOMEN/ REN IK IN DEES PLAATS GEKOMEN / EN VERHUIST NA LICHAAMS STAND / TOTDAT EENS DES HEEREN HAND / ZIEL EN LICHAAM WEER ZAL PAREN / OCH MOCHT HY MY DAN VERGAREN / MET ZYN VOLK IN 'T HEMELS HOF / OM HEM DAAR TE SYN TOT LOF. N.B. Ernstheem, Maarhuizen. GDW, blz. 236, nr. [1077].

[1078]

GEDENKSTEEN VAN DE EERBARE FROUWKE JELTES, WEDUWE VAN WYLEN DEN ACHTBAREN EDSO JACOBS, IN HAAR LEEVEN WOONAGTIG OP ERNSTHEEM EN LAAST IN EENRUM, ALDAAR OVERLEDEN DEN 30 DECEMBER 1788 IN HET 84STE JAAR HAARS OUDERDOMS EN IS ALHIER BEGRAVEN EN ZAL MEDE OPSTAAN UIT HET STOF DER AARDEN. Wapen: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. EENS WAAR IK OP DE AARDE GROOT / EENS MOEST IK SMAKEN DE BITTRE DOOD / EENS MOEST IK DALEN IN HET GRAF / EENS MOEST IK VAN DE WAARELT AF / EENS ZAL IK VOOR DEN REGTER STAAN / EENS ZAL HET OORDEEL OOK ONTSAAN / EENS KRYG IK OOK VAN MYNEN GOD / VOOR EEUWIG HEIL OF KWALYK LOT. GDW, blz. 236, nr. [1078].

[1079]

ANNO 1789, DEN 16 JANNUWARIE, IS DE EERBAARE MARIA JANS. IN HAAR LEEVEN HUISVROUW VAN D.E. ALLE KLAASEN, OVERLEEDEN IN DEN OUDERDOM VAN BYNA 49 JAAREN, WOONAGTIG TE EENRUM EN LEID ALHIER BEGRAVEN, VERWAGTENDE DOOR HET GELOVE IN CHRISTUS EEN ZALIGE OPSTANDING TEN JONGSTEN DAGE. Wapen. Gedeeld: 1 een halve adelaar; Ii twee klaverbladen onder elkaar. ZY WAS DE MOEDER VAN ELF DOGTERS EN EEN ZOON / ZY WENSEN HAAR TE SAAM DEN HEMEL TOT HUN LOON / OM DAAR TE ZYN [EENS] MET HAAR CROOST / EN HOOREN EEUW UIT EEUW IN DES HEMELS TROOST. N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld RAG, Historische verzameling, nr. 1. GDW, blz. 236, nr. [1079].

[1080]

ANNO 1797, DEN 21 APRIL, IS IN HET 46sTE JAAR ZYNES OUDERDOMS ZALIG IN DEN HEERE ONTSLAAPEN TIDDO VAN DER VEEN, IN LEEVEN PREDIKANT IN DE GEMEENTE TE EENRUM, WIENS STOFLYK DEEL ALHIER RUST ALS OP DESSELFS SLAAPSTEEDE TOT DEN DAG DER ALGEMEENE OPSTANDINGE. GDW, blz. 236, nr. [1080].

[1081]

1797, DEN 26 DEZEMBER, IS OVERLEEDEN ALEI DA JACOBS, DOGTER VAN JACOB ALBERTS EN ALEIDA BOLT, IN HET 23srE JAAR HAARES OU DERDOMS EN IS ALHIER TER PLAATS BEGRAAVEN STAA, WANDELAAR, EN ZIET EN WILT DIT LOT AANSCHOUWEN / IK WAS GESINT OM MET MYN BRUIDEGOM TE TROUWEN / MAAR GOD ALMAGTIG ZIET HEEFT MY DIT TANS BELET / ZOND MY NAAR 'T SOMBERE GRAF IN 'T PLAATS VAN 'T BRUILOFSBED. GDW, blz. 236, nr. [1081].

[1082]

ANNO 1779, DEN 16 DESEMBER, IS GEBOOREN TOT BEDUM DE EERSAAME PIETER HINDRIKS DOORNBOS EN IS DEN 7 MEERT 1801 IN DEN HEERE GERUST IN DEN OUDERDOM VAN 21 JAAREN EN RUIM 2 MAANDEN EN LEGT ALHIER BEGRAAVEN, VERWAGTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM. Wapen: Gedeeld: I een halve adelaar; II doorsneden: a. een roos aan een algesneden gebladerde stengel; b. drie klaverbladen, 1 en 2. IK HEB BELEEFT GEEN HOOGE JAAREN / MAAR DOG DE DOOD WOU MY NIET SPAREN ; OF 'K STERK OF 'K SWAK WAS, 'T HIELP NIETS AAN / IK MOEST OOK DOG TEN GRAAVE GAAN / MAAR GY, O GOD, HERSTELT MY WEER / TEN JONGSTEN DAG TOT UWER EER / DOOR CHRISTUS BLOED, VOOR MY BEREID / OPDAT IK LEEF IN EEUWIGHEID. GDW, blz. 236, nr. [1082].

[1083]

Martjen Arys, vrouw van Albert Geerts, op de Streek, overleden 18 januari 1803, oud 42 jaar. N.B. Niet meer aanwezig. Mededeling. GDW, blz. 237, nr. [1083].

[1084]

HIER RUST DE VEEL BEMINDEN FROUKE VAN ZALEN, HUISVROUW VAN DE MED. DOCTER HINDRIK SCHILHORN ALHIER, DOGTER VAN DEN SCHOOLMEESTER H. VAN ZALEN EN JANTJEN HAVINGA, EHEL. TE USQUERT. GEBOREN DEN 14 NOVEMBER 1781, OVERLEEDFN DI'N 14 OCTOBER 1803. GDW, blz. 237, nr. [1084].

[1085]

TER GEDACHTENIS VAN ANNA SOPHIA WIERSEMA, OVERLEDEN DEN 13 DECEMBER 1808 IN DEN OUDERDOM VAN 36 JAREN, DEUGZAME ECHTGENOOTE VAN PIETER HARMS HUNINGA. ZY WAS DE OUDSTE DOCHTER VAN DEN WELEERWAARDEN ALBERTUS WIERSEMA, IN LEVEN PREDIKANT TE WESTERNIELAND EN SAAXUMHUIZEN. Wapen: In een nest een pelikaan met drie jongen. GDW, blz. 237, nr. [1085].

 

Lees ook: De toren van Eenrum.